Jaap Stolze schreef:
Op vrijdagavond 28 juni zijn we met een deel van de coördinatiegroep Vechtplassen (anderen konden niet, waren al geweest of al op vakantie) op zoek gegaan naar de Nachtzwaluwen op de Leusderheide. Het werd een prachtige avond. Gedurende de middag losten de stapelwolken op en ging de wind liggen. Het beloofde een ‘grijze nacht” te worden; zo’n nacht waarin het in deze tijd van het jaar niet helemaal donker wordt. Vooral niet als er lichtwolken zijn; ijskristallen die op 75 km hoogte nog beschenen worden door het zonlicht achter de horizon.
Enthousiast als altijd waren wij rijkelijk vroeg aanwezig op de plek waar wij de Nachtzwaluwen 2 jaar geleden ook gezien hadden. Om 21:30 uur was het nog gewoon licht. Een familie Roodborsttapuiten hield elkaar en ook ons bezig. En verder was het afwachten en afwachten. Hetzelfde deden 2 mensen uit Utrecht met wie wij aan de praat raakten. Zij waren ook voor de mysterieuze Nachtzwaluwen gekomen. Van de Vogelwacht hadden zij nog nooit gehoord en het zou mij niet verbazen als wij er binnenkort weer 2 nieuwe leden bij hebben.
Nachtzwaluw
De Nachtzwaluw (Caprimulgus Europaeus) is toch wel een van de meest intrigerende soorten die onze provincie rijk is. Anders dan zijn naam doet denken is deze soort niet verwant aan de Zwaluwen en de Gierzwaluwen. De meest gebruikte alternatieve naam, die ook in veel andere talen terug is te vinden, is Geitenmelker, wat ook de letterlijke betekenis van de geslachtsnaam Caprimulgus is. Die naam is terug te vinden tot in de tijd van Aristoteles, die beweerde dat het dier aan de uiers van geiten zuigt. Dat vermeende gedrag leverde het dier een slechte reputatie op, dat onder meer leidde tot de fabel dat het de geiten leeg zou zuigen of blind zou maken. Dit leidde er ook toe dat gedode Nachtzwaluwen gekruisigd werden om boze geesten buiten de stal te houden…
Het mysterieuze van deze vogel is uiteraard zijn late verschijning tijdens de avondschemer. Zo ook nu weer. Klokslag 22:30 uur meldde de eerste Nachtzwaluw, met het onmiskenbare kikkerachtige geluid, zich in de oren van Bert van Dillen. De oren van Bert zijn fenomenaal, had ik maar 1 zo’n oor… De zang is een beetje laag, gevolgd door een kortere frase met een iets hogere frequentie. En dan weer laag, wat ook een beetje mysterieus overkomt. Het lijkt wel of deze vogel zingt zowel bij het uit- als het inademen. Daarnaast is ook zijn vlucht onnavolgbaar. Soms lijkt het op een grote vlinder. Anderen noemen het een grote mot. Zelf vind ik het op van die papieren vliegtuigjes lijken waarmee wij als kind speelden. Maar valkachtig is het soms ook weer. Wat deze vogel tot slot bijna onvindbaar maakt is zijn verenkleed. Zittend op de grond is de vogel niet te zien tussen het gebladerte. En op een boomtak versmelt hij/zij met zijn/haar omgeving. Toch wist Richard Pieterson een prachtige foto te maken, geholpen door het late licht.
In de zomer kent de Nachtzwaluw een vrij groot verspreidingsgebied wat loopt van heel Europa (m.u.v. Noord-Scandinavië) tot over het Midden-Oosten en een deel van Rusland. In de winter zijn zij vooral aan de Afrikaanse Oostkust te vinden tegenover Madagaskar. Ik heb mij wel eens laten vertellen dat zij ’s nachts de Sahara overvliegen op 2 à 3 meter hoogte. De vogels arriveren vrij laat in het broedseizoen en zijn ook weer vroeg vertrokken. Het broedsel bestaat uit 1-2 eieren, gelegen op de grond of op een kleine uitholling in een boomtak.
Wij hebben 4 tot 5 exemplaren geteld deze avond. Van Bert van ’t Holt, de Nachtzwaluw-Goeroe die mij ooit mijn eerste exemplaar liet zien, weet ik dat er in 2023 op de Leusderheide 53 broedparen geteld zijn. De tellingen van 2024 zijn nog niet afgerond. In de Kruisbek nummer 4 van september 2022 staat een interessant artikel van hem en Ype Hoekstra.
We hebben een kleine 45 minuten genoten van deze vogels waarbij de avond ook nog werd opgeluisterd door een overvliegende Houtsnip. De aanwezigheid van een groot aantal hele grote vleermuizen vonden wij ook opvallend. Laatvliegers worden ze genoemd, wat ook klopt met het tijdstip. Soms werden wij zelfs op het verkeerde been gezet door te denken dat er een Nachtzwaluw aankwam, aangewakkerd door de wens die de vader was van deze gedachte. Nogal bizar was een Havik, die op het laatst vlak boven onze hoofden scheerde en die blijkbaar achter een van de vleermuizen aanzat…
Onder het besef dat het niet nog mooier zou worden keerden wij voldaan huiswaarts. Zo heeft iedere vogelexcursie altijd weer iets verrassends in petto. En dat is nou net dat mooie aan vogelen, je raakt nooit uitgevogeld.