Nachtzwaluwen roepen bij mij altijd een bijzonder gevoel op. Of dat komt door de sfeer van geheimzinnigheid die om de vogels hangt of door de speciale excursieomstandigheden: schemerig tot donker buiten, weinig omgevingsgeluiden maar wel de nachtgeluiden van het bos en de hei, ik weet het niet. In ieder geval trekt zo’n excursie altijd weer publiek, ook nu was het weer vol: 
totaal ongeveer 20 mannen en vrouwen trokken onder leiding van Bert van ’t Holt de duisternis in, op zoek naar deze intrigerende vogels. Onderweg vertelde Bert over het beheer van de Leusderheide door defensie en een speciale werkgroep en natuurlijk over de nachtzwaluw. In 2012 zijn er 34 territoria van nachtzwaluwen vastgesteld op de Leusderheide, dit jaar verwacht men toch weer wat minder. In het algemeen lijkt het goed te gaan met de nachtzwaluw, want het aantal neemt landelijk weer wat toe.
Vooral in de periode tussen invallende schemer en echt donker moet de nachtzwaluw zijn kostje bij elkaar scharrelen. Daarna wordt het lastig, want hij jaagt op zicht.. Tijdens nachten met heldere maan jaagt hij wel langer. Ook het karakteristieke ratelen hoor je vooral in deze uren, maar soms kun je dat ook overdag horen. We waren nog niet zo lang onderweg toen we de eerste houtsnip zagen overkomen, er zouden er nog meerdere volgen. Gelukkig liet even later ook de eerste nachtzwaluw zijn geratel horen. Af en toe zagen we een nachtzwaluw jagen: snel vliegend met zijn grote vleugels, onverwachte wendingen makend en weer verdwijnend achter de toppen van de bomen. Een enkele keer hoorden we ook het roepen en het vleugelgeklapper, een onderdeel van de balts. Overdag zitten de nachtzwaluwen op de grond of op een beschutte boomtak. Door hun bruingevlekte verenpak zijn ze goed gecamoufleerd op de ondergrond van bladeren en boomschors.
Persoonlijk was ik blij dat Bert aan het eind van de excursie nog leek te weten waar we waren, want na alle zandpaden en bochtjes was ik het spoor bijster. Om middernacht waren we na een geslaagde excursie weer terug bij de auto’s.
Jan Katsman
Voor een geluidsopname van de nachtzwaluw kun je terecht op Jan’s website: klik hier